Άι Ντινακος

Το βυζαντινό εξωκκλήσι του Αγίου Δονάτου και η ομώνυμη βουνοκορφή στην Κορησό Καστοριάς.

Το κείμενο ειναι απο το blog fos Kastorias

Ο άγιος Δονάτος

Το μεγάλο ασβεστολιθικό βουνό του Νομού Καστοριάς, που υπέρκειται της Κορησού κι εκτείνεται ως το Βογατσικό, είναι γνωστό στους κατοίκους των περιμετρικών του χωριών: Τσιριλόβου, Κορησού, Αμπελοκήπων, Μηλίτσας, Κωσταραζίου, Βογατσικού και Γέρμα, με τη γενική ονομασία Σαρακίνα. Την ονομασία του αυτή την έλαβε απ’ το ομώνυμο ξακουστό χωριό που υπήρχε έως τον 18^ο αιώνα (;) στο κεντρικό του οροπέδιο.

Το βουνό Σαρακίνα αποτελούσε κατά τους χρόνους της Βυζαντινής αυτοκρατορίας τη μοναστική «Θηβαΐδα» (!) της Ορεστίδας. Επάνω στις κορυφές του, στις πλαγιές, στις κοιλάδες και στις σπηλιές του υπήρχαν τότε διάσπαρτες μοναστικές καλύβες, που συγκροτούσαν δύο ιδιόρρυθμες σκήτες. Η μία απ’ τις εν λόγω σκήτες είχε το Κυριακό της (: τον κοινό ναό) στη σπηλιά του Αγίου Νικολάου του Κρεμαστού, που ανήκει σήμερα στο χωριό Αμπελόκηποι, και η άλλη στη μεγάλη σπηλιά της Αγίας Τριάδος, που βρίσκεται στην περιοχή του Γέρμα.

Εκτός απ’ τα αναφερόμενα δύο σπηλαιώδη Κυριακά (: κεντρικοί ναοί) της Σαρακίνας βρίσκονταν τότε επάνω της και αρκετοί μικροί ναοί, μερικοί απ’ τους οποίους σώζονται έως τις ημέρες μας. Ο σημαντικότερος απ’ τους εν λόγω ναούς ήταν το αρχικό Καθολικό της ιεράς μονής του Αγίου Νικολάου Τσιριλόβου, το οποίο ανακατασκευάστηκε εκ θεμελίων κατά το έτος 1969.

Το βουνό Σαρακίνα με την κορυφή Άη-Δονάτος.
Άποψή του από παραλίμνια περιοχή της Καστοριάς.

Ένας άλλος μικρός ναός του βουνού Σαρακίνα Κορησού ήταν αφιερωμένος στον άγιο Δονάτο και βρισκόταν – βρίσκεται ερειπωμένος κοντά στην υψηλότερη κορυφή του (υψ. 1.386 μ.). Η βουνοκορφή αυτή έχει λάβει το όνομά της απ’ τον πάτρωνα άγιο τού εν λόγω ναΐσκου και λέγεται «Άη-Δονάτος» ή «Άηδονάκος» (: γλωσσική παραφθορά). Το αναφερόμενο εξωκκλήσι οικοδομήθηκε κατά τους βυζαντινούς χρόνους με ασβεστόλιθους της περιοχής του. Το εμβαδόν του είναι περίπου 20 τ.μ. Με το πέρασμα των χρόνων η σκεπή του κατέπεσε, οι εικόνες του καταστράφηκαν και το όνομά του λησμονήθηκε από τους κατοίκους της Κορησού. Οι βοσκοί της Σαρακίνας το ονόμαζαν Παληοκκλήσι κι έτσι είναι σημειωμένο στους χάρτες της περιοχής. Περί το έτος. 1980, δύο ευσεβείς Κορησιώτες, ο Χρυσόστομος Τσιόπρας και ο Αργύρης Τζαχαλής, το αναστύλωσαν μερικώς και το μεταφιέρωσαν στην Παναγία Ευαγγελίστρια. Όμως και πάλι, λόγω του δύσβατου της περιοχής του, εγκαταλείφθηκε από τους ενορίτες της Κορησού, έπεσε η στέγη του και σήμερα είναι ξανά ερειπωμένο.

Η όμορφη Κορησός Καστοριάς
στους πρόποδες της Σαρακίνας.

Συναξάρι του αγίου Δονάτου, Επισκόπου Ευροίας.

Ο Άγιος Δονάτος, Επίσκοπος Ευροίας, γεννήθηκε στην Ηπειρωτική πόλη Εύροια το 330 μ.Χ.. Μορφώθηκε στο Βουθρωτό της Ηπείρου, όπου δίδαξε μέχρι τα 30 του χρόνια. Τότε, το 360 μ.Χ., χειροτονήθηκε επίσκοπος Ευροίας και, αρχιεράτευσε επί εξήντα ολόκληρα χρόνια. Έλαβε μέρος στη Β΄ Οικουμενική Σύνοδο (381) και έδρασε κυρίως στα χρόνια του Αυτοκράτορα Μεγάλου Θεοδοσίου (379-395).

Ένα από τα πιο γνωστά θαύματά του ήταν η εξόντωση ενός δράκοντα που άρπαζε πρόβατα, κατσίκες, άλογα και ανθρώπους ζωντανούς. Το θηρίο φώλιαζε σε μια σπηλιά, κάτω απ’ τη σκάλα της Τζαβέλαινας κατάντικρυ της Σωρείας, και μόλυνε τα νερά και κατάστρεφε τον τόπο…

Χάρτης της Σαρακίνας 
και της βουνοκορφής Άη-Δονάτος.

Ο άγιος Δονάτος έχτισε, με τη βοήθεια του αυτοκράτορα Θεοδοσίου, στην τοποθεσία Ομφάλιο του χωριού Γλυκή Θεσπρωτίας έναν μεγάλο παλαιοχριστιανικό ναό, χρησιμοποιώντας υλικά της Ελληνιστικής περιόδου.

Ο άγιος Δονάτος απεβίωσε το 388 κι ετάφη κοντά στο ναό που ίδρυσε εκείνος και σε μνήμα που το ετοίμασε μόνος του.

Το 604 μ. Χ. ο επίσκοπος Ευροίας Ιωάννης, εξαιτίας των συχνών βαρβαρικών επιδρομών που γίνονταν στα χρόνια εκείνα, αναγκάστηκε να καταφύγει μαζί με τον ιερό κλήρο της Εύροιας στην Κασσιώπη της Κέρκυρας, μεταφέροντας και το λείψανο του Αγίου Δονάτου.

Το 1125 ο Ενετός Δόγης Domenico Michelli μετέφερε το αναφερόμενο ιερό λείψανο στο Ναό της Παναγίας, στο νησί Murano της Βενετίας, όπου βρίσκεται μέχρι σήμερα.

Απολυτίκιον του αγίου Δονάτου.

Ήχος Δʹ. Ταχύ προκατάλαβε.

Εκ γης ο καλέσας σε προς ουρανίους σκηνάς

τηρεί και μετά θάνατον αδιαλώβητον

το σώμα σου, Άγιε Δονάτε, μακάριε.

Συ γαρ εν σωφροσύνῃ και σεμνή πολιτείᾳ,

Μάκαρ, επολιτεύσω, μη μολύνας την σάρκα.

Διό εν παρρησίᾳ Χριστώ πρέσβευε σωθήναι ημάς.

Χάρτης της βουνοκορφής 
και του ναΐσκου του Άη-Δονάτου.

(Ερμηνεία: Αυτός που σε κάλεσε από τη γη στα ουράνια σκηνώματα διατηρεί αδιάφθορο το σώμα σου και μετά τον θάνατό σου, μακάριε άγιε Δονάτε. Διότι έζησες με σωφροσύνη και σεμνή διαγωγή, χωρίς να μολύνεις την σάρκα σου. Γι αυτό με θάρρος να είσαι πρεσβευτής μας στον Χριστό για να σωθούμε.)

Ο άγιος Δονάτος είναι ο πολιούχος της Παραμυθιάς, τιμάται δε ιδιαιτέρως σε ολόκληρη Θεσπρωτία, στα Ιωάννινα και στη νήσο Λευκάδα.

Η μνήμη του Αγίου Δονάτου εορτάζεται από την Εκκλησία μας δύο φορές το χρόνο, στις 30 Απριλίου και στις 7 Αυγούστου.

Το ερειπωμένο εκκλησάκι του Άη-Δονάτου
στο βουνό Σαρακίνα. Φωτ. Β. Τσιτσιμίδη.

(Σημείωση: Το παρατιθέμενο Συναξάρι του Αγίου Δονάτου και μερικές απ’ τις φωτογραφίες που το πλαισιώνουν ελήφθησαν από το Διαδίκτυο).

Γιώργος Τ. Αλεξίου.

Το ερειπωμένο Άγιο Βήμα του Άη-Δονάτου.
Φωτ. Βασίλη Τσιτσιμίδη.

Παλαιά εικόνα του Άη-Δονάτου.

Ο λαμπρός ναός του Άη-Δονάτου στη Βενετία,
όπου φυλάσσεται το τίμιο λείψανό του.

Ο ιερέας του Γέρμα π. Αθανάσιος Στυλιάδης κι ένας Επίτροπος
στην είσοδο του σπηλαιώδους ναού της Αγίας Τριάδος Γέρμα.

Ο Άγιος Νικόλαος ο Κρεμαστός
 των Αμπελοκήπων Καστοριάς.
Φωτ. Βασίλη Τσιτσιμίδη.

Σημαία Βορειοηπειρωτών
με την εικόνα του Άη-Δονάτου.