kozanilife
Το καλοκαίρι που μας πέρασε, είκοσι παιδιά από τη Δυτική Μακεδονία ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα της Τατιάνας Ντέρου, μιας Σιατιστινής που έχει συγκεντρώσει πλούσιο λαογραφικό υλικό, χόρεψαν μαζί και αναβίωσαν ένα παραδοσιακό έθιμο της περιοχής, ζητώντας από τον Θεό να βρέξει και να «ζωντανέψει» την αγροτική γη του τόπου.
«Πιρπιρούνα περπατεί, τον Θεό παρακαλεί, Θεέ μου ρίξε μια βροχή, μια βροχή βασιλική» λέει το τραγούδι της «πιρπιρούνας», ενός γνωστού λουλουδιού που έφτιαξε η τοπική παράδοση πριν από πολλά-πολλά χρόνια, αφουγκραζόμενη την ανησυχία των αγροτών για την παραγωγή του αμπελιού. Δύο μέρες μετά, έβσρεξε και οι κάτοικοι άρχισαν να αναρωτιούνται αν πρόκειται για σύμπτωση ή όχι.
Λίγο αργότερα, τον Δεκαπενταύγουστο, πάνω από διακόσια άλογα, καλοστολισμένα και καλοταϊσμένα ξεκίνησαν με τους καβαλάρηδές τους μια εντυπωσιακή πομπή προς την Ιερά Μονή της Παναγίας του Μικροκάστρου για να την προσκυνήσουν, στους ήχους του τραγουδιού «λάμπουν τα χιόνια στα βουνά λάμπουν και τα λαγκάδια».
«Το έθιμο καθιερώθηκε την περίοδο της τουρκοκρατίας, καθώς ο πληθυσμός ένιωθε την ανάγκη να διατρανώσει την λεβεντιά του, αλλά και την ελπίδα για την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού» εξηγεί ο λαογράφος και τέως διευθυντής της Μανουσείου Δημόσιας Βιβλιοθήκης της Σιάτιστας Γιώργος Μπόντας. Οι καλύτερες παρέες των καβαλάρηδων βραβεύτηκαν και πάλι όπως ορίζει το έθιμο, από το ίδρυμα «Παπαγεωργίου» και το Δήμο Βοϊου, υπό το βλέμμα του πλήθους των επισκεπτών που καταφθάνουν κάθε χρόνο στη Σιάτιστα για να το δουν από κοντά.
Τα παραπάνω είναι δύο μόνο από τα έθιμα της Σιάτιστας που αναβιώνουν ακόμη και σήμερα σε μια πεισματική προσπάθεια διατήρησής τους με σκοπό να μη χαθεί η πολιτιστική κληρονομιά και ταυτότητα της περιοχής. «Εκτός από αυτά, αναβιώνουν επίσης τα Μπουμπουσιάρια, τα καρναβάλια της Σιάτιστας που γιορτάζονται τα Θεοφάνεια, οι κλαδαριές λίγο πριν τα Χριστούγεννα, τα κόλιαντα, δηλαδή κάλαντα, τα τραγούδια του τρύγου και του αρραβώνα αλλά και ο εντυπωσιακός τρανός χορός που χορεύεται μετά τη στέψη στους γάμους και διαρκεί περίπου μία ώρα» σημειώνει χαρακτηριστικά ο κ. Μπόντας.
Σύμφωνα με τον ίδιο, ο τρανός χορός καθιερώθηκε το 1784 κατά την πρώτη επιδρομή των Τουρκαλβανών, τους οποίους απέκρουσαν πεντακόσιοι γενναίοι Σιατιστινοί που συγκέντρωσε ο προεστός Λογοθέτης, στο αρχοντικό της Σιατιστινής αγωνίστριας κυράς Σανούκως. ¹ταν τότε που η κυρά οχυρώθηκε στο σπίτι της, κλεισμένη και αμπαρωμένη, με τη δικαιολογία ότι κάνει γάμο και δεν μπορεί να δεχτεί κανέναν. Με τον τρόπο αυτό δεν άφησε να μπει κανείς στο σπίτι της και έτσι σχεδιάστηκε η άμυνα των κατοίκων της περιοχής που στέφθηκε με επιτυχία. Το περιστατικό το θυμούνται όλοι στη Σιάτιστα και έτσι έδωσε το όνομά του σε έναν χορό που χορεύεται στην κεντρική πλατεία του χωριού αμέσως μετά το γάμο και με τη συμμετοχή όλης της οικογένειας και των καλεσμένων.
Ο τρανός χορός είναι ήρεμος και με συμμετρικές κινήσεις στην αρχή, ενώ γίνεται πηδηχτός στη συνέχεια και εκφράζει τη λύπη των συγγενών της νύφης και τη χαρά της οικογένειας του γαμπρού. Διαρκεί περίπου μία ώρα και οι στίχοι του προστάζουν: «Δε σας φοβάμαι σκυλαρβανιτάδες, έχω τα σπίτια μου ψηλά με μολύβι σκεπασμένα και με μάρμαρα στρωμένα».
Την έντονη συμμετοχή του κόσμου στα τοπικά έθιμα αποκαλύπτουν και οι κλαδαριές, που γίνονται στη Σιάτιστα το βράδυ της 23ης Δεκεμβρίου. «Παιδιά μ ήρθαν τα κόλιαντα και όλοι να ετοιμαστείτε. Πάρτε και τις τζουμάκες σας και στον Αι Λια να βγείτε. Και από τον Αι Λιά στον Πρόδρομο στα Τρία τα Πηγάδα εκεί θα γίνει το σύναγμα και όλο το συναγώγι. Θα ανάψουμε τις κλαδαριές θα πούμε και του χρόνου» λέει το τραγούδι που αποτελεί το προμήνυμα των χριστουγεννιάτικων εκδηλώσεων.
Λίγο αργότερα, το μεσημέρι των Θεοφανίων, κορυφώνεται το έθιμο «Μπουμπουσιάρια» που προέρχεται από την παραφθορά του ονόματος ´Εμπουσα. ¹ταν ένα φανταστικό τέρας με πόδια γαϊδάρου, που άλλαζε μορφή και τρόμαζε τα μικρά παιδιά. Πρόκειται για μια γιορτή μεταμφιέσεων που έχει τις ρίζες της στη διονυσιακή λατρεία. ¢λλωστε η λέξη «μπουμπουσιάρια» που περιγράφει τους μεταμφιεσμένους, πηγάζει από τη θρακοφρυγική λέξη «μπασάρα» όπως ονόμαζα τότε τους χιτώνες που φορούσαν οι βάκχες στη Θράκη Στην έννοια αυτή δεν περιλαμβάνεται μόνο η μεταμφίεση αλλά και η διάθεση η ευθυμία, η όρεξη για χορό, καθώς η όλη γιορτή είναι αφιερωμένη στο πνεύμα, την ξενοιασιά και τον αθώο αυθορμητισμό. Η γιορτή κορυφώνεται με την παρέλαση των μεταμφιεσμένων ομάδων, το μεσημέρι των Θεοφανίων στο κέντρο της Σιάτιστας. Η μεταμφίεση σατιρίζει, πάντα καλοπροαίρετα, την επικαιρότητα ή δημόσια πρόσωπα και καταστάσεις, προκαλώντας άφθονο γέλιο.
«Από τα έθιμά μας το ένα είναι καλύτερο από το άλλο. Είναι ανάγκη πια σήμερα να τα διατηρήσουμε γιατί, όπως φαίνεται, οι ρίζες και τα ήθη μας θα είναι τα στοιχεία εκείνα που θα μας επιτρέψουν να κρατήσουμε την πολιτιστική μας κληρονομιά και ταυτότητα» λέει με νόημα ο κ. Μπόντας, ο οποίος παρουσιάζει απόψε τα έθιμα αυτά σε ειδική εκδήλωση στο Βαφοπούλειο Πολιτιστικό Κέντρο, στη Θεσσαλονίκη.
Ο Χρόνος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου