Ο ελλέβορος ο μύθος και η θεραπεία της τρέλας

Όσον αφορά τις ανθρώπινες ασθένειες, δεν είναι ξεκάθαρο πού ακριβώς ωφελούσε το φυτό αυτό. Πιστεύεται -αλλά δεν είναι καθόλου βέβαιο- πως ο Ελλέβορος των Αντικύρων ήταν ο Ελλέβορος ο κυκλόφυλλος. Με το φυτό αυτό, σύμφωνα με τον μύθο, ο Μελάμπους, ο γιατρός των θεών, θεράπευσε τις κόρες του βασιλιά του Άργους Προίτου (Προιτίδες), που είχαν πάθει παράκρουση και νόμιζαν πως ήταν αγελάδες (μοσχίδες), και στη συνέχεια πήρε για σύντροφό του μια από αυτές.

 Οι ελλέβοροι είναι φυτά ποώδη με ρίζωμα πολυετές, που ζουν στα ορεινά. Ανήκουν στην ίδια οικογένεια με τις ανεμώνες και τις νεραγκούλες και ξεχωρίζουν από τα εξής χαρακτηριστικά:
Στη βάση του φυτού φυτρώνουν ένα ή περισσότερα μεγάλα φύλλα με μακρύ μίσχο. Τα φύλλα αυτά χωρίζονται σε πολλά επιμήκη φυλλάρια, με παλαμοειδή διάταξη. Ο βλαστός βγάζει πολύ μικρά φυλλαράκια ή βράκτια. Τα άνθη μοιάζουν εκ πρώτης όψεως με ανεμώνες, όμως έχουν σημαντικές διαφορές. Τα όργανα που μοιάζουν με πέταλα είναι στην πραγματικότητα τα σέπαλα του κάλυκα.
Τα πέταλα είναι μικρά και σωληνωτά, και σχηματίζουν έναν κύκλο στη βάση των σέπαλων. Μέσα σ' αυτόν τον κύκλο βρίσκονται οι στήμονες, που είναι πολλοί. Στο κέντρο του άνθους υπάρχουν 3-10 ωοθήκες, που μετά τη γονιμοποίηση μετατρέπονται σε κάψες με πολλά σπέρματα.

Από τα ένδεκα είδη ελλέβορου που υπάρχουν σε όλη την Ευρώπη, στην Ελλάδα φυτρώνει μόνο το ένα, ο Ελλέβορος ο κυκλόφυλλος (Helleboros cyclophyllos). Tον βρίσκουμε στα ξέφωτα των ορεινών δασών, τα άνθη του έχουν χρώμα ανοιχτό κιτρινοπράσινο και εμφανίζονται νωρίς την άνοιξη, αμέσως μετά το λιώσιμο των χιονιών. Eίναι κοινά γνωστός ως Σκάρφι, Κάρπη, Καρπί κ.ά.

Οι ελλέβοροι είναι φυτά δηλητηριώδη, που περιέχουν τα τοξικά γλυκοζίδια ελλεβορεΐνη και ελλεβορίνη. Ωστόσο, όπως όλα τα δηλητήρια, χρησιμοποιούνταν ανέκαθεν από τους πρακτικούς γιατρούς και για φαρμακευτικούς σκοπούς. O Ε. ο κυκλόφυλλος χρησιμοποιείτο παλιά, σε μικρές φυσικά ποσότητες, για τη θεραπεία διαφόρων ασθενειών των ζώων.

Οι πηγές μάς πληροφορούν ότι οι αρχαίοι ρήτορες έτρωγαν μικρές ποσότητες του φυτού για την τόνωση της μνήμης τους κατά τη διάρκεια της ομιλίας τους, εξ ου και οι εκφράσεις «ελλεβορίζειν» και «ελλεβόρου δείται». Όμως και στην περίπτωση αυτή δεν είναι βέβαιο ότι οι αρχαίοι εννοούσαν τον E. τον κυκλόφυλλο, ή το Βέρατρο (Veratrom).

H λαϊκή μας παράδοση αποδίδει στο Σκάρφι πολλές περίεργες και μαγικές ιδιότητες. Μια από αυτές είναι ότι η ρίζα του, αν τοποθετηθεί ανάμεσα στον φλοιό και το ξύλο ενός δένδρου, μπορεί να το ξεράνει. Το βέβαιο πάντως είναι ότι, ακόμη και μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα, από ελλέβορο παρασκευάζονταν φάρμακα για τη θεραπεία της μανίας, της μελαγχολίας, της υποχονδρίας, ακόμη και της επιληψίας· κι ότι επίσης τον χρησιμοποιούσαν ως εμμηναγωγό, ανθελμινθικό, κατά της υδρωπικίας και σε χρόνια δερματικά νοσήματα. Η χρήση του γινόταν με μορφή σκόνης ή βάμματος.

Προσοχή: Σε μεγάλη δόση ο ελλέβορος προκαλεί εμετό, διάρροια, πόνους στα πεπτικά όργανα, παράλυση και τελικά τον θάνατο.

Πηγή: Γιώργος Σφήκας-Πρόεδρος της Ελληνικής Eταιρείας Προστασίας της Φύσης

Πέρα από το μύθο... αναζητώντας τον λόγο 

Λόγος για τη θεραπεία με ελλέβορο από τον Ιπποκράτη προς τον Δημόκριτο

Σ’ εκείνους που δεν καθαρίζονται εύκολα από πάνω τρέπει πριν τη χορήγηση του ποτού να υγραίνεις τα σώματά τους με περισσότερη τροφή και ανάπαυση. Όταν ο ασθενής πιει τον ελλέβορο πρέπει μάλλον να τρέπεται προς την κίνηση του σώματος κι όχι προς τον ύπνο- η ναυτιλία διδάσκει πως τα σώματα ταράσσονται από την κίνηση. Όταν θέλεις η επίδραση του ελλέβορου να είναι μεγαλύτερη, να κινείς τα σώματα. Ο ελλέβορος είναι επικίνδυνος για τους υγιείς. Σε όσους η χορήγηση του φαρμάκου δεν φέρνει δίψα, η κάθαρση συνεχίζεται μέχρι να διψάσουν. Αν η χορήγηση του ελλέβορου προκαλέσει σπασμό, αυτός είναι θανάσιμος. Αν σε περίπτωση υπερκάθαρσης προκληθεί σπασμός ή λόξιγκας, είναι κακό σημάδι. Στις διαταραχές της κοιλιάς και τους εμετούς που παρουσιάζονται από μόνοι τους, αν καθαριστούν όλα όσα πρέπει να καθαριστούν, ο ασθενής ωφελείται και τους υποφέρει εύκολα. Αν όχι, συμβαίνει το αντίθετο.

Όπως έχω πει και στο Προγνωστικό, η κάθαρση από πάνω κάνει καλό στον απύρετο άνθρωπο που πάσχει από ανορεξία, καρδιαλγία, σκοτοδίνες, ή νιώθει το στόμα του πικρό και γενικά βοηθάει σε πόνους που παρουσιάζονται πιο πάνω από το διάφραγμα.

Η κάθαρση από κάτω βοηθάει στις περιπτώσεις που χωρίς να υπάρχει πυρετός παρουσιάζεται συστροφή των εντέρων, πόνος στη μέση, βάρος στα γόνατα, δυσμηνόρροια και πόνοι κάτω από το διάφραγμα. Το καθαρτικό πρέπει να χορηγείται με προφυλάξεις στους λεπτεπίλεπτους και κυρίως στους μελαμψούς, σ’ αυτούς που η σάρκα τους είναι υγρή ή κάπως ξερή, στους ψευδούς και στους τραυλούς. Όσοι επιχειρούν από την αρχή της αρρώστιας αμέσως να θεραπεύσουν τις φλεγμονές με καθαρτικά, όπως έχω πει και στο έργο μου Περί πτισάνης δεν ωφελούν καθόλου το μέρος που είναι εντεταμένο και έχει τη φλεγμονή, γιατί η αρρώστια δεν έχει ωριμάσει ακόμη και γι’ αυτό δεν αφήνει τίποτα να περάσει. Αντίθετα κάνουν να λιώσουν τα μέρη του σώματος που αντιστέκονται στην αρρώστια και είναι υγιή. Η θεραπεία με ελλέβορο πρέπει να εφαρμόζεται σ’ εκείνους που η ροή προέρχεται από το κεφάλι. Το φάρμακο αυτό, όμως, δεν πρέπει να δίνεται σ’ εκείνους που πάσχουν από εμπύημα. Δεν πρέπει επίσης να παίρνουν καθαρτικό εκείνοι που έχουν χάσει το χρώμα τους, είναι βραχνοί, σπληνικοί, αναιμικοί, έχουν δύσπνοια ή ξερόβηχα, αίσθημα δίψας, φούσκωμα, ή έχουν εντεταμένα τα υποχόνδρια , τα πλευρά και τη νεφρική χώρα, εκείνοι που είναι μουδιασμένοι ή έχει σκοτιστεί η όρασή τους ή βουίζουν τ’ αυτιά τους, εκείνοι που πάσχουν από ακράτεια ούρων, ίκτερο, αρρώστια της κοιλιάς, αιμορραγία ή όγκους. Αν νομίζεις πως χρειάζονται κάθαρση, να προκαλείς με ασφάλεια την κάθαρση από πάνω με ελλέβορο και από κάτω να μη κάνεις κάθαρση. Το καλύτερο όμως γι’ αυτές τις περιπτώσεις είναι η δίαιτα.

Όπως έχω πει και στον Προρρητικό , δεν πρέπει επίσης να δίνεται καθαρτικό σ’ εκείνους που κάνουν μαύρους εμετούς, δεν τρώνε και παραληρούν, νιώθουν μικρούς πόνους στο εφήβαιο, κοιτάζουν άγρια και λοξά, έχουν πρήξιμο, σκοτοδίνη, κακό χρώμα, ή οι ψηλοί πυρετοί τους έχουν εξασθενίσει τελείως. Όπως είπα λοιπόν και στο έργο Περί πτισάνης, το σησαμοειδές  κάνει κάθαρση από πάνω. Η δόση είναι μισή δραχμή  τριμμένη σε ξιδόμελο. Αναμιγνύεται και με ελλέβορους, η αναλογία των οποίων είναι το ένα τρίτο της δόσης, και έτσι δημιουργεί λιγότερη πνιγμονή. Κάθαρση να κάνεις επίσης σ’ εκείνους που πάσχουν από χρόνιους τεταρταίους  και λιπυρώδεις  πυρετούς και όσους δεν έχουν αίσθημα δίψας ή εκκρίσεις. Αυτούς τους τελευταίους, όμως, δεν πρέπει να τους καθαρίζεις πριν περάσουν τρεις βδομάδες. Καμιά φορά πρέπει να καθαρίζεις εκείνους που πάσχουν από πλευρίτιδα  ή ειλεό . Αν η μήτρα χρειάζεται κάθαρση, να την κάνεις όπως έχω πει στο έργο περί γυναικείων .

Ο λόγος περί μανίας - Δημόκριτος προς Ιπποκράτη 

Μαινόμαστε, όπως είπα και στο έργο μου για την ιερή νόσο, εξαιτίας της υγρασίας του εγκεφάλου, που είναι η έδρα των ψυχικών λειτουργιών. Όταν είναι υγρότερος από το φυσιολογικό, αναγκαστικά θα κινηθεί κι όταν κινηθεί δεν μένει αδιατάραχτη ούτε η όραση ούτε η ακοή, αλλά ο άρρωστος τη μια βλέπει και ακούει το ένα και την άλλη το άλλο και τα λόγια που λέει είναι ανάλογα με αυτά που βλέπει και ακούει κάθε φορά.

Όσο χρόνο ο εγκέφαλος μένει ακίνητος τόσο χρόνο έχει κι ο άνθρωπος τα λογικά του.

Ο εγκέφαλος φθείρεται από το φλέγμα και τη χολή και μπορεί κάποιος να τα διαπιστώσει και τα δύο αυτά με τον εξής τρόπο. Εκείνοι που η μανία τους προκαλείται από το φλέγμα είναι ήσυχοι και ούτε φωνάζουν ούτε κάνουν θόρυβο. Εκείνοι που τρελαίνονται από τη χολή χτυπούν, κάνουν άσχημα έργα και δεν ηρεμούν ποτέ. Αν οι ασθενείς μαίνονται συνεχώς, αυτές είναι οι αιτίες.

Αν, όμως, ο ασθενής φοβάται και τρομάζει ξαφνικά, αυτό δημιουργείται από μετάσταση του εγκεφάλου, ο οποίος θερμαίνεται, όταν η χολή ορμήσει προς αυτόν μέσα από τις αιματίτιδες φλέβες. Όταν η χολή ξαναγυρίσει στις φλέβες και στο σώμα, σταματούν και τα συμπτώματα αυτά. Ο ασθενής στενοχωριέται και ανησυχεί και χάνει τη μνήμη του, όταν ο εγκέφαλος ψυχθεί άκαιρα από το πλέγμα και συσταλεί περισσότερο από το συνηθισμένο. Όταν ο εγκέφαλος ζεσταθεί ξαφνικά από τη χολή που συγκεντρώνεται σ’ αυτόν μέσα από τις φλέβες που προ- αναφέρθηκαν, το αίμα βράζει και ο ασθενής βλέπει τρομακτικά όνειρα και, όπως όταν είναι ξύπνιος το πρόσωπο φλογίζεται, τα μάτια κοκκινίζουν -και το μυαλό του πάει στο κακό, το ίδιο παθαίνει και στον ύπνο του. Όταν το αίμα σκορπιστεί πάλι μέσα στις φλέβες, σταματούν αυτά.

Στο πέμπτο βιβλίο των Επιδημιών περιέγραψα πώς προκαλείται η απώλεια της φωνής, η απώλεια της συνείδησης, τα συχνά παραληρήματα και οι υποτροπές. Η γλώσσα είναι ξερή κι αν δεν υγρανθεί ο άρρωστος δεν απορεί να μιλήσει και τις περισσότερες φορές είναι πολύ πικρή. Ωφελούν η αφαίμαξη, η κατανάλωση νερού και νερόμελου καθώς και η πόση ελλέβορου. Ο άρρωστος αυτός επιζεί για μικρό χρονικό διάστημα και ύστερα πεθαίνει. Υπήρχε κάποιος που όταν πήγαινε να πιει με βιασύνη, αν τύχαινε ν’ ακούσει την αυλητρίδα να παίζει, καταλαμβανόταν από φόβο, ενώ όλη τη μέρα δεν πάθαινε τίποτα ακούγοντάς την.

Πηγή: Επιστολαί Ιπποκράτη

Πηγή:Βοτανική πρακτική προσαρμοσμένη εις την ιατρική καιοικονομία-Διονύσιος Πύρρος Τόμος Α'

 

 

 http://www.ftiaxno.gr/