“Ιστορικά αναλφάβητα τα Ελληνόπουλα”

 

Της Βαρβάρας Ζούκα
vzouka@makthes.gr

Τον φόβο για τη φθίνουσα ποιότητα στη διδασκαλία του μαθήματος της ιστορίας στα σχολεία εκφράζουν καταξιωμένοι καθηγητές και εκπρόσωποι της εκπαιδευτικής κοινότητας, με αφορμή και τον ευρύτερο διάλογο που ξεκίνησε το τελευταίο διάστημα για το λεγόμενο “νέο λύκειο”.
Οι προτάσεις που διατύπωσε μία από τις επιτροπές που συνέστησε το υπουργείο Παιδείας περί της μετατροπής της ιστορίας από υποχρεωτικό σε μάθημα επιλογής ξεσήκωσαν θύελλα αντιδράσεων και προκάλεσαν αναταράξεις ακόμη και σε πολιτικό επίπεδο, με πιο ηχηρή την προ εβδομάδων παραίτηση της ειδικής συμβούλου του υπουργείου Θάλειας Δραγώνα.
Παρότι κορυφαία στελέχη του υπουργείου Παιδείας έσπευσαν τις επόμενες ημέρες να ανασκευάσουν όσα υποστηρίχτηκαν σε ό,τι αφορά την ιστορία, το ενδεχόμενο να απενταχθεί από τον βασικό κορμό και να καταστεί επιλεγόμενο μάθημα μοιάζει να παραμένει ανοικτό για τα θρησκευτικά, γεγονός που πυροδοτεί διαμαρτυρίες από μεγάλη μερίδα θεολόγων, αλλά και από την εκκλησία.
“Δεν είναι δυνατόν σε ένα τέτοιο θέμα ούτε η Διαρκής Ιερά Σύνοδος ούτε κανένας ιεράρχης να σταθούν άφωνοι” είναι η σαφής προειδοποίηση που απηύθυνε ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος, σημειώνοντας με νόημα ότι “πολλοί επιδιώκουν να μας παρουσιάζουν άφωνους, όμως αγρυπνούμε και παρακολουθούμε σοβαρά και όπως πρέπει όλα τα θέματα”.
Η υπουργός Παιδείας, πάντως, έχει καλέσει όλες τις πλευρές να μην εμπλέκονται σε συζητήσεις χωρίς νόημα επί διαρροών και φημών, δεδομένου ότι πολύ άμεσα πρόκειται να παρουσιαστεί το επίσημο κείμενο για το νέο λύκειο, το οποίο και θα τεθεί σε διαβούλευση.

Περιθωριοποιείται η ιστορία
Ο θόρυβος που ξέσπασε τις τελευταίες εβδομάδες σχετικά με την ενδεχόμενη μετατροπή της ιστορίας σε επιλεγόμενο μάθημα προκάλεσε την άμεση αντίδραση της Πανελλήνιας Ένωσης Φιλολόγων, που εξέφρασε την πλήρη αντίθεσή της σε ενδεχόμενη αλλαγή, η οποία, όπως επισημάνθηκε, “θα επιφέρει καίριο πλήγμα τόσο στις ανθρωπιστικές σπουδές όσο και στις βασικές αρχές της γενικής παιδείας”.
Το διοικητικό συμβούλιο της Πανελλήνιας Ένωσης Φιλολόγων κάνει λόγο για περιθωριοποίηση του μαθήματος της ιστορίας -ιδιαίτερα της Βυζαντινής και της Νεότερης Ελληνικής-, παρότι πρόκειται για ένα γνωστικό αντικείμενο εξαιρετικής σημασίας για τη διαμόρφωση εθνικής συνείδησης. “Η περιθωριοποίηση αυτή θα επιδράσει αρνητικά στην ολοκλήρωση ελεύθερων πολιτών και κριτικά σκεπτόμενων ανθρώπων”, σημειώνουν οι φιλόλογοι, οι οποίοι χαρακτηρίζουν ανεπίτρεπτη την ενδεχόμενη μετατροπή σε επιλεγόμενο μάθημα και των αρχαίων ελληνικών, που, όπως τονίζουν, έχουν ανεκτίμητη μορφωτική αξία.

Αντιπαιδαγωγικός ο τρόπος διδασκαλίας
Έντονο προβληματισμό, όμως, προκαλεί στην εκπαιδευτική κοινότητα και ο τρόπος με τον οποίο διδάσκεται σήμερα το μάθημα της ιστορίας. “Το μάθημα της ιστορίας έχει πέσει πολλάκις θύμα στυγνής πολιτικής εκμετάλλευσης. Τα σχολικά βιβλία γράφονται τις περισσότερες φορές υπό τον φόβο τυχόν πολιτικών αντιδράσεων, με αποτέλεσμα να καθίστανται εν τέλει αποκρουστικά για όλους, μαθητές και καθηγητές”, εξηγεί ο πρόεδρος του Συνδέσμου Φιλολόγων Καβάλας Άγγελος Παληκίδης.
Έμπειρος φιλόλογος ο ίδιος και διδάκτορας της Διδακτικής της Ιστορίας, σημειώνει ότι ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που άρχισαν να εκδηλώνονται με ιδιαίτερη ένταση τα τελευταία χρόνια είναι το γεγονός ότι η διδασκαλία της ιστορίας στα γυμνάσια και τα λύκεια της χώρας δεν ανατίθεται, όπως θα έπρεπε, σε καθηγητές των φιλολογικών ειδικοτήτων, αλλά σε καθηγητές ξένων γλωσσών, σε θεολόγους ή και σε καθηγητές νομικών και πολιτικών επιστημών.
Είναι ενδεικτικό ότι σε έρευνα που έκανε ο τοπικός σύνδεσμος φιλολόγων προέκυψε ότι στα σχολεία του νομού Καβάλας διδάσκονται εβδομαδιαίως 119 ώρες ιστορίας από καθηγητές άλλων ειδικοτήτων. “Αυτό μεταφράζεται σε πάνω από 50 σχολικά τμήματα και σε 1.200 και πλέον μαθητές”, σημειώνει ο κ. Παληκίδης, τονίζοντας ότι ανάλογη, αν όχι δυσμενέστερη, είναι η κατάσταση που επικρατεί σε ολόκληρη τη χώρα.
Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο ίδιος, “δεδομένου ότι η ιστορία είναι εξαιρετικά σύνθετο μάθημα, όχι μόνο σε γνωστικό επίπεδο, αλλά και στη μεθοδολογική και τη διδακτική του διάσταση, η διδασκαλία του από συναδέλφους άσχετων ειδικοτήτων αιωρείται μεταξύ άγνοιας, αμηχανίας και διεκπεραίωσης”.
Σύμφωνα με σχετικό ψήφισμα που εξέδωσε για το θέμα ο Σύνδεσμος Φιλολόγων Καβάλας, “με τον τρόπο αυτό οι σκοποί της διδασκαλίας της ιστορίας, όπως, για παράδειγμα, η καλλιέργεια ιστορικής συνείδησης, η ανάπτυξη κριτικής σκέψης ή η επεξεργασία και ερμηνεία ιστορικών πηγών, ουσιαστικά ακυρώνονται και αναπόφευκτα κυριαρχεί η παπαγαλία. Το αποτέλεσμα είναι, όχι μόνο η ακύρωση του μαθήματος της ιστορίας στην πράξη, αλλά και η γενικότερη αποστροφή των νέων προς αυτό”.

Αντιδράσεις για τα θρησκευτικά

Έντονες αντιδράσεις, όμως, έχουν εγείρει το τελευταίο διάστημα οι συζητήσεις περί κατάργησης της υποχρεωτικότητας και των θρησκευτικών. “Η θέση μας είναι πάγια και δεδομένη: Τα θρησκευτικά πρέπει να βρίσκονται σταθερά στον βασικό κορμό των μαθημάτων και η διδασκαλία τους να είναι υποχρεωτική για όλα τα παιδιά”, υπογραμμίζει ο αντιπρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Θεολόγων Ηλίας Φραγκόπουλος.
Για να αντιμετωπιστούν τυχόν προβλήματα, μάλιστα, όπως επισημαίνει ο ίδιος, έχει προταθεί η οργάνωση της διδασκαλίας των θρησκευτικών σε τρεις άξονες. “Προτείνουμε ένα μάθημα θρησκευτικής διαπαιδαγώγησης για τα ορθόδοξα Ελληνόπουλα, ένα ευρύτερο μάθημα για όλες τις θρησκείες, που θα περιλαμβάνει και πολιτιστικά και ιστορικά στοιχεία για τα αλλόθρησκα παιδιά, κι ένα μάθημα σχετικά με τη δική τους πίστη για τα παιδιά των μειονοτικών σχολείων”, εξηγεί ο κ. Φραγκόπουλος.
Για πλήρη περιφρόνηση και ουσιαστική κατάργηση του μαθήματος των θρησκευτικών κάνει λόγο ο κοσμήτορας της Θεολογικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Μιχάλης Τρίτος, ο οποίος με επιστολή του προς το υπουργείο Παιδείας ζητά τη διατήρηση των θρησκευτικών ως υποχρεωτικού μαθήματος για λόγους ιστορικούς, εθνικούς, παιδαγωγικούς και πολιτιστικούς.
“Εάν οι προτάσεις αυτές για μετατροπή βασικών μαθημάτων σε επιλεγόμενα υλοποιηθούν, οι μαθητές θα μείνουν εθνικά αποχρωματισμένοι και θρησκευτικά αμόρφωτοι, χωρίς επαρκή γνώση της παράδοσης και του πολιτισμού τους, χωρίς ηθικά ερείσματα και, άρα, χωρίς ρίζες, αδύναμοι να κατανοήσουν και να ερμηνεύσουν σύγχρονα πολύπλοκα προβλήματα, συμπεριφορές και καταστάσεις στο παγκόσμιο γίγνεσθαι”, σχολιάζει, από την πλευρά του, ο σχολικός σύμβουλος θεολόγων Τριαντάφυλλος Σιούλης.