Κυριακή 28 Νοεμβρίου 2010

Περί οπτικής και φακών στην αρχαιότητα

 

24grammata.com/ προϊστορία της φωτογραφίας

Οι παραδόσεις των νομαδικών φυλών στη βόρεια Αφρική , μιλούν από πολύ νωρίς για τις ‘μαγικές’ αντεστραμμένες  εικόνες της ερήμου που εισβάλουν στις σκοτεινές  σκηνές τους  από μικροσκοπικές τρύπες στα δερμάτινα τοιχώματα. Αρχίζει να φωτίζεται στην ανθρώπινη σκέψη , ο δρόμος  για την ανακάλυψη της φωτογραφίας. Η πραγματική έκρηξη στην γνώση, έρχεται με την ανάπτυξη της Ελληνικής και κινέζικης
φιλοσοφίας .Παρότι πρώιμη και αρνούμενη  συνήθως τον πειραματισμό, η Ελληνική φιλοσοφία από τον 6ο π.χ. αιώνα και μετά θέτει τις βάσεις για την επιστήμη και αποτελεί το σημείο αναφοράς για κάθε ανήσυχο πνεύμα , στους αιώνες που ακολουθούν. Η κινέζικη φιλοσοφία από την από την άλλη μεριά ,ανάλογη της Ελληνικής, παρόλη την ανάπτυξη της , δεν επηρεάζει στον ίδιο βαθμό την παγκόσμια σκέψη[1] . Ο κινέζος φιλόσοφος Mo  Ti (470  – 391 Π.Χ.) είναι ο πρώτος που παρατηρεί πειραματικά τον σχηματισμό του ειδώλου όταν το φως περάσει μέσα από μια μικρή τρύπα (pinhole) ,και το αιτιολογεί σωστά [2] ,όμως διάφορες αντιλήψεις για την οπτική ,εκφράζουν οι αρχαίοι Έλληνες πολύ  νωρίτερα. Ο Θαλής (640 – 546 Π.Χ.) ασχολείται πρώτος με την αναζήτηση της αιτίας κάθε  φαινομένου στη φύση  και με τα φαινόμενα της οπτικής , και είναι, μπορούμε να πούμε, ο πατέρας της φιλοσοφίας και της επιστημονικής έρευνας. Ο Πυθαγόρας ( 580 – 500 Π.Χ.)  και οι μαθητές του πιστεύουν ότι η όραση οφείλεται στις φωτεινές ακτίνες που ανακλούν τα
αντικείμενα ,αλλά θεωρούν λανθασμένα ότι πηγή αυτής της ακτινοβολίας είναι το μάτι. Μια πιο σταθερή θεωρία της ακτινοβολίας , όπως θα την λέγαμε σήμερα , εισάγει ο Εμπεδοκλής ( 495 – 435 Π.Χ.),και με αυτό τον τρόπο  ερμηνεύει τα διάφορα οπτικά φαινόμενα. Οι δημιουργοί της ατομικής θεωρίας , Λεύκιππος  και ο μαθητής του  Δημόκριτος  (460 – 370 Π.Χ.) είναι φυσικό να έχουν μιλήσει πρώτοι για την σωματιδιακή φύση του φωτός και είναι οι πρώτοι που αναφέρουν ότι η λαμπρότητα των αντικειμένων είναι ανάλογη της απόστασης.  O Πλάτωνας (428 – 347 Π.Χ.) Ασχολείται με την οπτική σε πολλούς από τους διάλογους του
και προσπαθεί να γεφυρώσει τις διάφορες αντιλήψεις. Στην περιγραφή της ‘σπηλιάς’ του , στην ‘πολιτεία’ δίνει υλικό για τις πιο ευφάνταστες υποθέσεις [3]. Ο Αριστοτέλης  (384 – 322 Π.Χ.)  περιγράφει την ευθύγραμμη μετάδοση του φωτός και σκιαγραφεί τις βασικές αρχές του ‘σκοτεινού θαλάμου’(camera obscura) και το πώς σχηματίζετε το είδωλο , στο  βιβλίο του ‘προβλήματα’ [4]. Ο Επίκουρος (341 – 270 Π.Χ.)  διαπιστώνει ότι το χρώμα των αντικειμένων εξαρτάται από το  χρώμα που έχει το φως που τα φωτίζει. Ο Ευκλείδης  (365 – 300 Π.Χ.) γράφει τα δυο πρώτα αυτόνομα συγγράμματα για την οπτική  ,τα ‘οπτικά’  και τα ‘κατοπτρικά’ και θέτει πια στέρεες βάσεις για την ευθύγραμμη μετάδοση του φωτός , με την γεωμετρική οπτική του. Ο Αρχιμήδης (287 – 212 Π.Χ.) ασχολείται με όλα τα ζητήματα  της οπτικής ,αλλά δυστυχώς δεν σώζετε κανένα έργο του. Η πληροφορία ότι έκαψε τα  Ρωμαικά   πλοία με μια κατασκευή από κάτοπτρα που συγκέντρωσε επάνω τους τις ηλιακές ακτίνες, μπορεί να μην είναι αληθινή ,αλλά επιβεβαιώνει τις γνώσεις των αρχαίων Ελλήνων για την οπτική, τα κάτοπτρα και τις ιδιότητες τους. Ένα έργο που του αποδίδεται , το  ‘περί  πυρπολικού κατόπτρου’ και σώζετε σε αραβική μετάφραση, είναι πιθανότατα ενός  άλλου
Έλληνα σοφού , του μαθηματικού  Απολλώνιου (260 – 200 Π.Χ.)που έζησε την ίδια εποχή.  Ο Γέμινος ο Ρόδιος (110 – 40 Π.Χ.), κωδικοποιεί τις διάφορες σχολές της Ελληνικής  αρχαιότητας και τα ζητήματα με τα οποία ασχολείται η επιστήμη της οπτικής[5].Ο Ήρωνας  ο Αλεξανδρινός (62 – 125) εκτός από τις διάφορες αυτόματες συσκευές του μας άφησε και ένα έργο κατοπτρικών και ένα άλλο για την μέτρηση γωνιών με οπτικά μέσα. Πρέπει επίσης να αναφέρω τον Ρωμαίο φιλόσοφο Lusius Annaeus Seneca (4 – 65) που έκανε παρατηρήσεις  σχετικές με οπτική, και πρώτος κατέγραψε ότι τα αντικείμενα μεγεθύνονται όταν τα κοιτάει  κανείς μέσα στο νερό και τον Κλαύδιο  Πτολεμαίο(85 – 165) και τους πειραματισμούς του  στα θέματα της οπτικής καθώς και τα δυο βιβλία του ‘περί οπτικής’, που συζητήθηκαν πολύ στους αιώνες που ακολούθησαν.

Δεν υπάρχουν σχόλια: